کم خونی (آنمی) اصطلاحی است برای توصیف شرایطی که تحت آن شرایط تعداد سلول های قرمز خون فرد مبتلا و در نتیجه میزان هموگلوبین کاهش می یابد. وظیفه سلول های قرمز خون، حمل اکسیژن به سراسر بدن می باشد. چنانچه فردی دچار کاهش تعداد سلول های قرمز بشود بدن در دریافت میزان لازم اکسیژن خون دچار مشکل خواهد شد.

کم خونی به چند دلیل می‌تواند رخ دهد. یکی از علل شایع، کمبود آهن است که “کم‌خونی فقر آهن” نامیده می‌شود. سطح آهن شما ممکن است به دلایل زیر پائین باشد.

• از دست دادن مقدار زیادی خون: خواه بصورت ناگهانی و در طی مدت زمان کوتاهی، خواه بصورت آهسته و مخفی در طی مدت زمان طولانی. این مورد شایع‌ترین علت کم‌خونی فقر آهن است.
• عدم توانائی در جذب آهن کافی از غذا: هنگامی رخ می دهد که به دلیل جراحی روده و یا معده، دستگاه گوارش دچار نقص در جذب آهن موجود در مواد غذایی می شود.
• عدم دریافت کافی آهن در غذا: در شیرخوارانی که شیر بدون آهن مصرف می‌کنند.

علائم کم‌خونی فقرآهن چیست؟

افراد مبتلا به اختلال کم خونی فقر آهن معمولا علامت خاصی ندارند، البته گاهی اوقات امکان دارد از علائم زیر شکایت داشته باشند:

• احساس خستگی یا ضعف، بخصوص در زمان ورزش یا بالا رفتن از پله‌ها
• سردرد
• درد قفسه سینه یا مشکل در نفس کشیدن

آیا آزمایشی برای تشخیص  کم‌خونی وجود دارد؟

بله. پزشکتان برای ارزیابی کم‌خونی، نوعی آزمایش خون برای شما درخواست می کند. این آزمایش “شمارش سلول‌های خونی” یا “CBC”  نامیده می شود، از جمله مواردی که در این آزمایش مورد اندازه گیری قرار میگیرد سطح هموگلوبین و هماتوکریت خون شما می باشد.

کم‌خونی فقر آهن چگونه درمان می‌شود؟

اولین قدم درمان، فهمیدن این موضوع است که علت ایجاد کم‌خونی، از دست دادن خون است یا خیر. در چنین شرایطی، پزشک علت خونریزی را بررسی می کند.

از دست دادن خون می‌تواند بعلت زخم های معده، مشکلات روده‌ای یا سایر مسائل باشد. در خانم ها، از دست دادن خون می‌تواند مرتبط با قاعدگی های با میزان خونریزی شدید یا طولانی باشد.

علت کم‌خونی هر چه باشد، پزشک با تجویز آهن می‌تواند آن را درمان کند. اگر کم‌خونی شدید باشد، ممکن است نیازمند به تزریق خون باشد، همچنین ممکن است نیازمند به درمان علت خونریزی باشد.

افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن نیاز به دریافت آهن از طریق درمان خوراکی و یا تزریق وریدی دارند و صرفا اصلاح رژیم غذایی و اضافه کردن مواد خوراکی حاوی آهن کافی نخواهد بود.

بسیاری از افراد با مصرف قرص آهن درمان می‌شوند. پزشک در مورد میزان و مدت زمان مصرف شما را مطلع خواهد کرد.

قرص های آهن می‌توانند سبب عوارض جانبی مثل ناراحتی های گوارشی (مانند درد معده و یا یبوست) شوند. اگر شما دچار عوارض جانبی شدید، با پزشک یا پرستارتان در مورد راه های کاهش این عوارض صحبت کنید. ممکن است نیاز شود آهن مصرفی شما از آهن خوراکی به آهن داخل وریدی تغییر یابد.  

توصیه های تغذیه ای در بیماران دچار کم خونی فقر آهن

منابع غذایی سرشار از آهن عبارتند از: گوشت قرمز، جگر، ماهی، زرده تخم مرغ، سبزی های دارای برگ سبز تیره، حبوبات و خشکبار (انواع برگه ها)

ویتامین C به جذب آهن کمک می کند، بنابراین مصرف مرکبات بویژه لیموترش تازه در کنار غذاهای حاوی آهن توصیه می شود. در مقابل نوشیدن چای بلافاصله قبل و بعد از غذا منجر به کاهش جذب آهن می شود، بنابراین بهتر است چای را حداقل با فاصله دو ساعته از وعده های غذایی بنوشید.

ملاحظات روانشناختی:

برخی از نشانه های زیر که عمدتاً جنبه روانشناختی دارند می تواند دال بر وجود کم خونی فقر آهن باشد:

احساس خستگی مزمن، کم توانی در تمرکز مستمر، پرش پاها (سندروم پاهای بی قرار) در حین خواب که می‌تواند موجب اختلال در فرایند خواب شود، پیکا (که بعنوان خوردن مواد نامناسبی مثل خاک و یخ و… تعریف می شود و در کودکان، خانم های باردار، شیرده و افرادی که بای پس معده کرده اند شایع است).

تحریک پذیری و حساسیت بالا، اضطراب و افسردگی در برخی موارد می تواند به علت کم خونی فقر آهن نیز ایجاد شود.

در افراد دارای اختلال نارسایی توجه بیش فعالی (ADHD) نیز کم خونی فقر آهن نیز شایع است.

در حالات کم خونی شدید، سرگیجه هنگام ایستادن، تنگی نفس و سنگینی زبان دیده می شود.