سرفه
سرفه چیست؟
سرفه واکنش بدن ما برای خارج کردن ذرات ریز و ترشحات ریه ها جهت تمیز کردن راه های هوایی بدنمان (نای و برونش) است. سرفه می تواند گاهی اوقات کاملاً طبیعی باشد ولی گاهی نیز علامت بیماری و یا شرایط خاصی است. اگر سرفه به مدت بیش از 8 هفته ادامه یابد، به عنوان سرفه مزمن شناخته شده و نیاز به بررسی دقیق دارد.
چه عللی باعث می شوند من سرفه کنم؟
علل شایع سرفه در افراد بزرگسال عبارتند از:
- عفونت راه های هوایی یا ریه ها یا حتی سرماخوردگی
- ترشحات پشت حلق؛ وقتی ترشحات بینی شما به سمت گلو و حلق حرکت می کند می تواند باعث تحریک گلو و سرفه شود. علل این ترشحات می تواند: سرماخوردگی، حساسیت (آلرژی)، عفونت سینوس ها باشد، که باعث می شود شما مرتباً صدای خود را صاف کنید و یا سرفه کنید.
- بیماری های ریوی مثل آسم یا بیماری ریوی انسدادی مزمن. گاهی اوقات علاوه بر سرفه، شما دچار تنگی نفس و خس خس کردن سینه نیز می شوید، اگر چه در نوع خاصی از آسم، تنها علامت سرفه است.
- برگشت اسید از معده به سمت مری ( ریفلاکس اسید )
- گروه خاصی از داروهای فشار خون به نام مهارکننده های ACE (مانند کاپتوپریل )، در 20% بیماران می تواند باعث سرفه مزمن شوند و با تعویض دارو، ظرف 1 تا 2 هفته سرفه قطع می شود.
- مصرف سیگار و قلیان
- برونشیت مزمن یا التهاب مزمن راه های هوایی
- کانسر ریه؛ تنها عدد بسیار کمی از بیماران با سرفه مزمن، مبتلا به سرطان ریه هستند، در افراد سیگاری، وجود سرفه های خونی و یا ادامه سرفه ها یک ماه بعد از قطع سیگار باید از نظر کانسر ریه بررسی شوند .
سرفه حاوی خلط خونی به چه علتی ایجاد می شود؟
ممکن است خون از ریه و یا راه های هوایی باشد و یا اینکه خونریزی بینی، دهان و معده به سمت گلو و حلق حرکت کند و باعث تحریک سرفه و ایجاد خلط خونی شود.
- برونشیت حاد (التهاب حاد راه های هوایی) در اثر عفونت ها
- برونشیت مزمن (التهاب مزمن راه های هوایی) در اثر تحریک عواملی نظیر سیگار
- عفونت ریه
- برونشکتازی (آسیب راه های هوایی)
- کانسر
اگر خلط خونی در حد رگه های خون باشد باید چکار کنم؟
دسته بندی بیماران مبتلا به خلط خونی باید حتماً به وسیله پزشک صورت گیرد. گاهی خون ریزی کم است اما ممکن است به نوع شدید تبدیل شود، پس باید شما به پزشک مراجعه کنید و این حالت را جدی بگیرید.
آیا ممکن است بعلت سرفه زیاد در خلط من رگه های خون دیده شده باشد؟
این علامت ممکن است بروز یک مشکل جدی در ریه باشد. باید به صورت سرپایی مراجعه کنید و تحت درمان قرار بگیرید تا علت اصلی بررسی و درمان شود و نباید شما به راحتی از کنار این علائم بگذرید.
آیا تکرار این مساله در روند بیماری من تاثیر دارد؟
بله باید به پزشک مراجعه کنید. حتی اگر سرماخوردگی یا عفونت شدید ویروسی داشته باشید و نقاط خونی کوچکی در خلط دیده شود در صورت تکرار باید نزد پزشک بروید.
در صورت داشتن سرفه چه زمانی باید با پزشک یا پرستارم تماس بگیرم؟
- تنگی نفس یا خس خس سینه
- تب
- درد سینه
- سرفه حاوی خون (بلافاصله به مرکز درمانی مراجعه کنید) و در صورتی که بیش از یک فنجان خون بالا آورده اید حتماً با اورژانس تماس بگیرید.
- سرفه حاوی خلط سبز یا زردرنگ
- سرفه های متوالی که منجر به استفراغ شما شود.
- سرفه های طولانی تر از 10 روز
- سرفه همراه با کاهش وزن غیر ارادی
آیا در صورت سرفه، نیاز به انجام آزمایش خاصی دارم؟
در صورت شک به علل خاص، پزشکتان ممکن است برای شما هریک از آزمایشات زیر را درخواست کند:
- عکس قفسه سینه خصوصاً اگر سیگاری هستید و یا سابقه مصرف سیگار داشته اید.
- تست های تنفسی (اسپیرومتر): از شما خواسته می شود که در یک لوله نفس بکشید تا پزشک بتواند نحوه دم و بازدم و حجم های ریوی شما را محاسبه کند.
- تست های مربوط به ریفلاکس (برگشت اسید)
- سی تی اسکن قفسه سینه
- سی تی اسکن سینوس ها
- آزمایش نمونه خلط
- ممکن است در برخی موارد نیاز به برونکوسکوپی شود (دیدن مستقیم راه های هوایی شما از طریق یک لوله دوربین دار)، خصوصاً اگر شما دچار سرفه با خلط خونی شده باشید.
من چه کارهایی می توانم بکنم تا از شر سرفه خلاص شوم؟
- استفاده از مرطوب کننده هوا در اتاق خواب
- استفاده از داروهای ضد سرفه
- قطع سیگار
- پرهیز از مواد آلرژی زا مثل حیوانات، گردو غبار، آلودگی هوا
- در صورتی که برای شما تشخیص برگشت اسید (ریفلاکس) گذاشته شود، پزشک و پرستارتان در خصوص شیوه های کاهش علامت توضیح می دهند.
- در صورتی که از داروهای ضد انعقادی نظیر وارفارین یا ریواروکسابان استفاده می کنید، در صورت سرفه حاوی خلط خونی، دوز آن روز را مصرف نکرده و با پزشک خود تماس بگیرید.
سرفه من چگونه درمان می شود؟
درمان سرفه بسته به علت آن دارد برای مثال:
- برخی عفونت ها نیاز به درمان آنتی بیوتیکی دارند ولی اگر پزشک به عفونت ویروسی و انفلوانزا شک کند، داروهای دیگری کمک می کند و نیازی به مصرف آنتی بیوتیک نیست.
- ترشحات پشت حلق از طریق داروهای خاص که مجرای تنفسی را باز نگه می دارند، دکنژستانت، آنتی هیستامین ها، کورتون های موضعی از طریق بینی و یا اسپری های بینی حاوی ایپراترومبیوم باعث خشک شدن ترشحات بینی و دهان و چشم و خواب آلودگی می شوند.
- آسم و بیماری ریوی انسدادی مزمن معمولاً با تجویز اسپری ها بهبود می یابند.
- با تجویز داروهای ضد اسید در صورتی که علت سرفه های شما برگشت اسید (ریفلاکس) باشد، بعد از 8 هفته سرفه شما بهبود می یابد؛ همچنین تغییر شیوه زندگی نظیر پرهیز از مقادیر زیاد غذای چرب، شکلات، نوشابه، الکل و مشروب، آب میوه های اسیدی، پرهیز از خوابیدن تا 3-2 ساعت بعد از غذا، بالا نگه داشتن سر نسبت به بدن هنگام خواب ( 15 تا 20 سانتیمتر )، کاهش وزن و ترک سیگار نیز به شما کمک خواهد کرد.
- در صورتی که علت سرفه شما مصرف دسته خاصی از داروهای فشار خون باشد (مانند کاپتوپریل) ، پزشکتان ممکن است داروی فشار شما را تعویض کند.
- اگر علت سرفه شما علیرغم ارزیابی های بالا مشخص نشد، پزشکتان برای شما نسخه ای می نویسد تا حداقل شدت آن را کاهش دهد. البته این داروها عوارض خاص هم دارند و توصیه می شود تا فقط وقتی به هیچ شیوه دیگری سرفه شما کنترل نشد و حتما با تجویز پزشکتان، از آنها استفاده کنید:
- دکسترومتورفان
- کدئین (عارضه مهم: خواب آلودگی)
- گابانین (عارضه شایع: تهوع و خستگی)
- پرگامالین (سرگیجه، عدم تمرکز و توجه)
- کیتوتیفن ( خواب آلودگی )
توصیه های پرستاری
- از ریختن خلط بر روی زمین و محیط های باز خودداری کنید.
- هنگام عطسه و سرفه کاملاً جلوی دهان و بینی خود را بگیرید.
- دستمال کاغذی که برای دفع خلط استفاده می کنید حتماً در سطل زباله انداخته و آن را در جیب خود قرار ندهید.
- دست هایتان را مرتب به روش صحیح بشویید.
- مایعات زیاد بخورید.
مقدار مایع مصرفی روزانه خود را دو برابر کنید چون علاوه بر تغییر رنگ خلط ممکن است غلیظ هم شده باشد که با خوردن آب زیاد رقیق تر شده و راحت تر تخلیه می گردد.
اقدامات پرستاری
- هنگام عطسه یا سرفه دهان و بینی خود را با دستمال پوشانده و دستمال را دور بیاندازید.
- سطوحی که در منزل یا محل کار با دست شما تماس داشته است را تمیز و ضدعفونی کنید.
- ترک سیگار یک عمل بزرگ در کمک به کنترل یا حتی حذف سرفه است.
- از افراد سیگاری دوری کنید زیرا سیگار کشیدن دیگران نیز موجب تشدید سرفه شما می شود.
- اگر محرک خاصی در هوا است که موجب سرفه شما می شود، سعی کنید آن را برطرف و حذف کنید یا از آن اجتناب کنید.
- اگر علت سرفه آلرژی است کاهش تماس با آلرژی انجام شود.