اسهال ناشی از آنتی بیوتیک
آیا مصرف آنتی بیوتیک ها هم باعث اسهال می شود؟
بله. یکی از علل مهم اسهال ناشی از آنتی بیوتیک، باکتری خاصی به نام کلستریدیوم دیفیسیل است. دستگاه گوارش همه ما، میلیون ها باکتری دارد که فلور نرمال ما هستند و باعث حفاظت بدن ما از ابتلا به عفونت ها می‌شوند. مصرف آنتی بیوتیک ها، باعث کشته شدن این باکتری های خوب شده و به کلستریدیوم دیفیسیل اجازه تکثیر میدهد. این باکتری سمی تولید می کند که باعث آسیب به دیواره داخلی روده و منجر به درد شکم، اسهال و تب می شود. کلستریدیوم دیفیسیل درهمه جای بیمارستان پیدا می شود: دستگیره درها، ایستگاه های پرستاری، دستشویی ها و ..
این باکتری بین بیماران از طریق اشیاء آلوده و یا از راه دست کارکنان بیمارستان، منتقل می شود. به همین علت است که شستشوی دست ها یکی از عوامل مهم در پیشگیری از انتشار کلستریدیوم دیفیسیل است. البته کلستریدیوم دیفیسیل فقط در بیمارستان شما را آلوده نمی کند و همچنین می تواند در محیط خارج از بیمارستان هم باعث عفونت شود.
چه عواملی باعث ابتلای من به کلستریدیوم دیفیسیل و اسهال ناشی از آنتی بیوتیک می‌شود؟
فاکتورهای خطری که شما را در معرض ابتلای بیشتر به این عفونت می کند عبارتند از:
- مصرف اخیر و طولانی آنتی بیوتیک (خصوصاً پنی سیلین، سفالوسپورین ها، کلیندامایسین، فلوروکینولون ها).
- بستری اخیر در بیمارستان.
- سن بالا اگر شما 65 ساله و یا بیشتر باشید احتمال ابتلایتان به این باکتری 10 برابر بیشتر از بقیه افراد است.
- بیماری شدید و نقص ایمنی، شیمی درمانی.
- عفونت اخیر با کلستریدیوم دیفیسیل.
- IBD (بیماری های التهابی روده)، مبتلایان به IBD حتی بدون مصرف آنتی بیوتیک هم ممکن است به کلستریدیوم دیفیسیل مبتلا شوند.
علائم ابتلا به کلستریدیوم دیفیسیل چیست؟
معمولاً طی مصرف آنتی بیوتیک و یا 5 تا 10 روزبعد از قطع آنتی بیوتیک علائم ظاهر می شوند.
- برخی از افراد که ناقل باکتری هستند، از مدفوع شان باکتری را دفع می کنند ولی خودشان هیچ علامت و نشانه ای از ابتلا به عفونت ندارند.
- شایع ترین علامت، اسهال آبکی (سه بار یا بیشتر در طی روز) و یا اسهال همراه با دردهای کرامپی شکم است.
- در موارد شدید، اسهال آبکی شدید حتی 10 تا 15 بار در طی روز، علائم کم آبی، درد شدید شکم، تب، تهوع، کاهش اشتها و کاهش وزن دیده می شود.
- عوارض تهدید کننده حیات، در تعداد بسیار کمی از بیماران اتفاق می افتد و همراه با درد شدید شکم، تب بالا و بزرگ شدن شکم و نهایتاً ورود عفونت به خون و حتی مرگ می تواند باشد.
در صورتی که به هر یک از این علائم مبتلا شدید، باید در اولین فرصت به مراکز درمانی مراجعه کنید.
عفونت کلستریدیوم دیفیسیل چگونه تشخیص داده می شود؟
با درخواست نمونه مدفوع و بررسی از جهت کلستریدیوم دیفیسیل. نتیجه این تست طول می کشد تا آماده شود بنابراین در مواردی که شک بالینی بالا باشد درمان توسط پزشک قبل از آماده شدن نتیجه آزمایش شروع می شود.
کلستریدیوم دیفیسیل چگونه درمان می شود؟
اولین قدم، عدم مصرف و قطع آنتی بیوتیک ایجاد کننده این عفونت است. اگر ادامه مصرف آنتی بیوتیکی که باعث ایجاد اسهال شده است ضروری است، آنتی بیوتیک مناسب دیگری برای شما انتخاب می شود.
اگرچه کلستریدیوم دیفیسیل در اثر مصرف آنتی بیوتیک ایجاد می شود، گاهی اوقات نیاز است که آنتی بیوتیک دیگری برای کنترل این عفونت، تجویز شود. بسیار مهم است که آنتی بیوتیک تجویزی سر ساعت مصرف شود و دوره درمان که معمولاً 10 تا 14 روز است کامل شود.
پروبیوتیک ها؛ مخمرها و یا باکتری های مفیدی هستند که خورده می شوند و به عنوان درمان کمکی و کاهش خطر ابتلا به اسهال ناشی از آنتی بیوتیک استفاده می شوند. به علت عوارض جانبی مصرف پروبیوتیک ها در افرادی که به شدت بیمار هستند و یا دچار نقص ایمنی هستند، تجویز این دسته باید حتماً با نظارت و تجویز پزشک باشد.
در صورت ابتلا به اسهال ناشی از آنتی بیوتیک ، چه مواد غذایی را مصرف کنم؟
- آب و مایعات کافی بنوشید تا آب از دست داده شده را جبران کنید. مایعات می بایست حاوی آب، نمک و شکر، آب میوه های رقیق شده و نوشیدنی های طعم دار همراه با بیسکوئیت های نمکی وسوپ باشند. اگر توانایی مصرف مایعات را ندارید می بایست از طریق سرم این مایعات تامین شود. یک راه ارزیابی کافی مایعات، مشاهده رنگ ادرارتان و توجه به دفعات ادرار در طی روز است. اگر خیلی کم ادرار کرده اید و یا ادرار شما به رنگ تیره است، نشانه آن است که می بایست مایعات بیشتری بنوشید. رنگ طبیعی ادرار زرد بسیار کمرنگ (نزدیک به بی رنگ) است. در حالت طبیعی شما می بایست هر 3 تا 5 ساعت ادرار کنید.
- هیچ غذای خاصی نیست که برای بهبود اسهال ایده آل باشد. اما تغذیه کافی و مناسب در طی اسهال ضروری است. برای بیمارانی که اشتها ندارند، توصیه می شود برای مدت کوتاهی، فقط مایعات مصرف کنند.
- مواد نشاسته ای آب پز مثل سیب زمینی، نودل، برنج، بیسکوئیت های نمکی، موز، سوپ، سبزیجات آب پز رژیم مناسبی است.
- مصرف میوه و سبزیجات تازه و مواد غذایی حاوی شیر تا زمانی که اسهال برطرف شود، توصیه نمی شود.
آیا راهی برای پیشگیری از عفونت کلستریدیوم دیفیسیل و اسهال ناشی از آنتی بیوتیک هست؟
شستشوی مرتب دست ها؛
بعد از استفاده از دستشویی و قبل از خوردن غذا با آب و صابون ( شستشوی دست ها با آب و صابون نسبت به مواد ضد عفونی کننده حاوی الکل موثرتر است). حداقل 15 تا 30 ثانیه دست ها می بایست شسته شوند و به بخش هایی مثل ناخن ها، لابلای انگشتان و مچ دست توجه ویژه شود. چون تمیز کردن کامل ناخن های مصنوعی امکان پذیر نیست، کارکنان بیمارستان ها نباید از ناخن مصنوعی استفاده کنند تا عفونت پخش نشود.
اگر با تشخیص کلستریدیوم دیفیسیل در بیمارستان بستری شدید، هر کسی که وارد اتاق شما می شود، قبل از ورود و خروج می‌بایست دست هایش را کامل بشوید. گان تمیز برای ملاقات با شما بپوشد و در صورت نیاز به تماس، ترجیحاً از دستکش استفاده کند. رعایت این موارد باعث می شود تا عفونت گسترش نیابد. بعد از ترخیص از بیمارستان خطر انتقال عفونت بسیار کم است و فقط شستشوی کامل دست ها کافیست و نیازی نیست که صرفاً به علت ابتلا به این عفونت، سرکار نروید و یا با همکاران تماس نداشته باشید.
آیا احتمال عود عفونت کلستریدیوم دیفیسیل هست؟
بله. بروز مجدد علائم در طی 90 روز بعد از درمان اولیه عفونت را عود عفونت می گویند و در 25% بیماران اتفاق می افتد. معمولاً عود ظرف 1 تا 2 هفته بعد از قطع درمان آنتی بیوتیکی اتفاق می افتد. در صورت عود ممکن است نیاز به درمان طولانی مدت با آنتی بیوتیک باشد.