زخم گوارشی، زخمی است که در جدار معده یا دوازدهه (قسمت ابتدایی روده کوچک) ایجاد می شود.

زخم گوارشی  چه علائمی دارد؟

برخی از بیماران با زخم گوارشی هیچ علامتی ندارند و برخی دیگر دچار علائم زیر می شوند:

• درد در قسمت بالای شکم (معمولاً درد زخم معده بعد از مصرف غذا ایجاد می شود ولی درد زخم دوازدهه اغلب وقتی معده خالی است ایجاد می شود)
• نفخ شکم، احساس پری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
• عدم احساس گرسنگی
• تهوع و استفراغ

تمام علائم بالا به علل دیگر نیز می تواند ایجاد شود. بنابراین اگر شما دچار علائم بالا هستید اجازه دهید پزشک تشخیص دهد.

گاهی اوقات زخم گوارشی منجر به مشکلات جدی می شود شامل:

• خونریزی: به شکل استفراغ خون روشن و یا مدفوع سیاه و قیری شکل
• ایجاد سوراخی در دیواره معده یا دوازدهه که منجر به درد شدید و ناگهانی می گردد.
• انسداد روده: منجر به احساس پری، نفخ، عدم هضم غذا، تهوع، استفراغ، درد شکم به مدت کوتاهی بعد از خوردن غذا
• مدفوع خونی و در نهایت کم خونی

به چه علت من دچار زخم گوارشی می شوم؟

علل شایع زخم گوارش شامل موارد زیر است:

• شایع ترین علت، عفونتی در معده یا دوازدهه به نام اچ‌پیلوری (هلیکوباکتری پیلوری) است. اچ‌پیلوری نوعی باکتری است که منجر به عفونت معده می شود. بسیاری از مردم دچار این عفونت هستند. در اکثر اوقات این عفونت منجر به مشکل و یا علامتی نمی شود. اما در برخی منجر به بیماری هایی نظیر زخم معده و حتی کانسر معده می شود.
• دومین علت شایع ایجاد زخم های گوارشی، مصرف  دسته دارویی NSAIDs  است که شامل داروهای ضد درد مثل آسپرین، پروفن(ادویل)، ناپروکسن، دیکلوفناک و ایندومتاسین می باشد.
• الکل، سیگار، سیروز کبدی، پرتو درمانی، شیمی درمانی و نارسایی کلیوی نیز باعث زخم گوارشی می شوند.

روش انتقال H-Pylori  چگونه است؟

روش انتقال H-Pylori کاملا شناخته شده نیست اما احتمال  دارد که از طریق مصرف غذای آلوده، آب آلوده، ظروف غذایی آلوده و تماس با بزاق یا ترشحات بدن(مانند بوسیدن) باشد.

آیا تستی برای تشخیص زخم گوارشی من  وجود دارد؟

بله. اگر شما علائم زخم گوارشی را داشته باشید پزشک ممکن است برای شما موارد زیر را درخواست کند:

• تست تنفسی برای یافتن عفونت اچ‌پیلوری (بعد از نوشیدن مایع خاص، پزشک در بازدم شما دنبال نشانه های عفونت با اچ پیلوری می گردد)
• تست مدفوع برای یافتن عفونت اچ‌پیلوری
• آندوسکوپی و قراردادن لوله ای دارای دوربین از طریق دهان و معده و دوازدهه تا جداره این اعضا توسط پزشک بازدید شود.

اگر من نیاز به آندوسکوپی داشتم چه آمادگی جهت آندوسکوپی لازم است؟

پزشکی که آندوسکوپی انجام می دهد، آمادگی های لازم را به اطلاع شما می رساند. اکثر پزشکان قبل از آندوسکوپی از شما می خواهند:

• 8 ساعت قبل از آندوسکوپی نخورید و نیاشامید. بسیار مهم است که معده در حین انجام آندوسکوپی خالی باشد تا پزشک بتواند زخم و یا سایر موارد را مشاهده کند. در ضمن اگر معده شما خالی نباشد احتمال استفراغ و وارد شدن مواد غذایی از معده به ریه در حین آندوسکوپی وجود خواهد داشت.

• از شما خواسته می شود که دوز داروهای مصرفی مثل انسولین را تنظیم کنید حتی برخی از داروها را موقتاً و با اجازه پزشک قطع کنید (مثل داروهایی که باعث رقیق شدن خون می شود) و سپس برای شروع مجدد داروها با پزشک مشورت کنید.
• جهت انجام آندوسکوپی یکی از اعضای خانواده بایستی شما را همراهی کند، ممکن است بعد از انجام آندوسکوپی کمی خواب آلود باشید و نتوانید رانندگی کنید.

آیا برای تشخیص و یا درمان بیماری من، حتما لازم است که آندوسکوپی کنم؟

در اکثر موارد بله چون :

• در آندوسکوپی تغییر شکل غیرطبیعی بافت های بدن حتی به میزان بسیار کم، دیده می شود.
• بهبودی بیماری در مدت کوتاهی صورت می گیرد.
• روشی بسیار کم ضرر برای بیمار است و آسیب بسیار کمی متوجه شما می شود.

آیا انجام آندوسکوپی درد دارد؟ آیا من متوجه می شوم چه اتفاقی در حین آندوسکوپی برایم اتفاق خواهد افتاد؟

قبل از آندوسکوپی پرسنل درمانی، شرح حالی در خصوص بیماری ها، سوابق جراحی و داروها از شما می پرسند و پزشک نحوه کار را برای شما توضیح می دهد. سپس اندوسکوپی، بعد از دریافت داروهای خواب آور در حالی که به پهلوی چپ خوابیده اید بدون این که دردی احساس کنید انجام خواهد شد. در حین انجام اندوسکوپی و پس از آن ، در حالی که شما خواب هستید، علائم حیاتی شما مرتبا چک می شود و در صورت نیاز از طریق بینی اکسیژن دریافت می کنید. آندوسکوپی شما تقریباً بین 10 تا 20 دقیقه طول می کشد. ممکن است پزشک شما در حین انجام آندوسکوپی نمونه های بسیار کوچکی از معده شما بگیرد که به هیچ عنوان این کار دردناک نیست. در حین انجام آندوسکوپی برای باد کردن مسیر عبوری لوله آندوسکوپی از مری، معده و روده، گاز دی اکسید کربن بسیار آرام دمیده می شود. این کار بی ضرر است و فقط ممکن است احساس ناراحتی مختصری بعلت وجود گاز داشته باشید که سریعاً برطرف می گردد. برخی از بیماران گلودرد خفیفی بعد از آندوسکوپی پیدا می کنند که خطری ندارد و با غرغره سرم فیزیولوژی و خوردن مایعات گرم برطرف می گردد. در صورت بروز مشکلاتی نظیر خونریزی، درد شکم بیش از حد، تهوع و استفراغ یا تب شدید بعد از آندوسکوپی، فورا به پزشک معالج مراجعه کنید. استراحت در تخت تا برگشت سطح هوشیاری کامل لازم است.

چگونه می توانم زخم گوارشی را درمان کنم؟ و یا از شدت بیماری جلوگیری کنم؟

درمان بستگی به علت دارد اما اکثر اوقات درمان دارویی است. بیماران مبتلا به اچ‌پیلوری معمولاً حداقل با سه دسته دارویی به مدت 2 هفته جهت ریشه کنی عفونت درمان می شوند که معمولا” این داروها از دسته آنتی‌بیوتیک‌ها و از دسته  کاهنده اسید معده هستند. برخی از بیماران نیاز دارند برای مدت طولانی تری (حتی تا پایان عمر) از داروی کاهنده اسید استفاده کنند.

آیا باید رژیم خاصی داشته باشم؟

• سعی کنید تعداد وعده های غذایی را افزایش اما حجم هر وعده را کاهش دهید. به عبارت دیگر غذای خود را در حجم کم و تعداد دفعات بیشتر مصرف کنید.
• در بیمارانی که علائم برگشت اسید معده به داخل مری یا بازگشت غذا از معده به مری را دارند، لازم است از دراز کشیدن بلافاصله بعد از خوردن غذا خودداری کنند. در این دسته از بیماران بهتر است پس از مصرف غذا تا 2 ساعت از خوابیدن اجتناب کنید.
• میوه ها و سبزی های خام در صورتیکه سبب تشدید درد معده نشوند می توانند مورد استفاده قرار گیرند، در غیر اینصورت می توان از میوه ها و سبزی های پخته و یا آب آن ها در رژیم غذایی استفاده کرد.
• از مصرف غذاهای آماده یا فست فودها اجتناب کنید.
• مصرف میان وعده های ناسالم مانند چیپس، پفک و غذاهای تند، شور و پر ادویه را به حداقل برسانید.
• از مصرف غذاهای چرب پرهیز نمایید.
• از خوردن سس گوجه فرنگی و ترشی، مواد اسیدی و ترش اجتناب کنید.
• عدم مصرف سیگار و ترک الکل از مواردی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
• از مصرف قهوه، چای پررنگ، کاکائو، شکلات، شیر کاکائو، نوشابه های گازدار بویژه نوشابه کولا (نوشابه سیاه)، دوری کنید.
• مواد داغ و سوزاننده مصرف نکنید.
• غذاها را به طور کامل بجوید.
• از مصرف فلفل تا حد امکان پرهیز نمایید. مصرف سایر ادویه ها بهتر است در حد معقول باشد. مصرف زردچوبه در حد متعادل در کنترل زخم گوارشی می تواند مفید باشد.
• از مصرف هر ماده غذایی که برای فرد به تجربه ثابت شده که سبب تشدید درد معده میشود پرهیز نمایید.

مهم است که پزشک و پرستار شما مطمئن باشند که طبق دستورات آن ها داروها را مصرف می کنید و در صورتی که مبتلا به عوارض جانبی داروها شدید آن ها را آگاه کنید. برخی از بیماران مبتلا به مشکلات جدی دیگر، ممکن است نیاز به جراحی پیدا کنند.

بعد از اتمام داروها نیاز به تکرار و ادامه داروهایم وجود دارد؟ بعد از چه مدتی باید آندوسکوپی مجدد انجام دهم؟

بستگی به شدت بیماری و تشخیص پزشک معالج شما دارد که داروها ادامه یابد و یا بعد از مدتی آندوسکوپی مجدد انجام دهید. بعد از درمان دارویی ممکن است جهت کنترل وجود عفونت، آزمایش اچ‌پیلوری مجدد انجام شود که آیا عفونت ریشه کن شده یا نه.

کدام ویژگی های روانشناختی وجود دارد که می تواند موجب ایجاد زخم های گوارشی شود؟

استرس های مزمن مربوط به رویداد های منفی زندگی و استرس های روزمره احتمال ابتلا به زخم گوارشی را بیشتر می کنند. احساس وابستگی شدید (بخصوص در آقایان) که فاصله گرفتن از افراد و یا مکان هایی که به آنها دلبستگی دارند را برای فرد سخت می کند با احتمال ابتلا به زخم های گوارشی ارتباط معنا داری دارد. حالت منفی‌گرایی و ناامیدی به رویداد های آینده با افزایش سطح اضطراب، استرس و حالت دفاعی در فرد موجب افزایش ریسک ابتلا به زخم های گوارشی می شود. تنهایی و مراوده اجتماعی کم، یکی از عواملی است که باعث افسردگی و همچنین موجب بالا رفتن ریسک ابتلا به زخم های  گوارشی می شود.

برای پیش گیری از زمینه های روانشناختی که احتمال ابتلا به زخم گوارشی را بالا می‌برد چه کار می توان کرد؟

• استرس خود را بوسیله میزان ناراحتی که در طول روز داشتید اندازه گیری کنید و از ۱ تا ۱۰ به آن نمره بدهید. از مهارت های تن آرامی بهره ببرید. از متخصص روانشناسی سلامت بخواهید تا این مهارت را به شما آموزش دهد. زمان هایی را در طول روز برای خود تعیین کنید تا بتوانید به تمرین های تن آرامی بپردازید.
• طولانی مدت تنها نمانید.
• هنگام غذا خوردن سعی کنید این زمان را به عنوان یک زمان با کیفیت در نظر بگیرید. برنامه‌ریزی کنید تا وعده های غذایی را در طول روز با کسی که دوستش دارید بخورید.
•  سعی کنید به تنهایی و یا با عجله غذا نخورید.
• مشکلات را بدون راه حل نبینید. درست است که برخی مشکلات بدون راه حل هستند اما بیشتر دردسرهای روزانه راه حل دارند و می توان از پس آنها بر آمد.
• حجم بالای کارهای ناتمام و به تعویق افتاده موجب احساس استرس در فرد می شود. سعی کنید کارهای نیمه تمام را تمام کنید و یا پرونده آن را در ذهنتان ببندید.